Đường sắt đô thị đang trở thành một trong những giải pháp then chốt nhằm giảm tải ùn tắc giao thông và hướng đến phát triển bền vững cho các thành phố lớn như Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, đây cũng là loại hình công trình hạ tầng có quy mô phức tạp, nhiều hạng mục kỹ thuật đan xen và sự tham gia của nhiều bên liên quan, từ thiết kế, thi công đến quản lý vận hành. Trong bối cảnh đó, BIM (Building Information Modeling) nổi lên như một công cụ đột phá, giúp kết nối dữ liệu xuyên suốt vòng đời dự án, nâng cao khả năng phối hợp và kiểm soát chất lượng. Việc ứng dụng BIM trong các dự án đường sắt đô thị không chỉ góp phần tối ưu tiến độ, chi phí mà còn mở ra hướng đi mới cho quản lý hạ tầng giao thông hiện đại tại Việt Nam.
Tổng quan về BIM trong hạ tầng giao thông
BIM (Building Information Modeling) là phương pháp quản lý thông tin dự án dựa trên mô hình số, trong đó toàn bộ dữ liệu về thiết kế, thi công và vận hành được tích hợp trong một “mô hình thông minh” duy nhất. Nếu như trước đây BIM thường gắn với công trình dân dụng như tòa nhà, khách sạn hay trung tâm thương mại, thì hiện nay BIM đã mở rộng mạnh mẽ sang lĩnh vực hạ tầng giao thông – nơi có quy mô lớn, nhiều hạng mục phức tạp và yêu cầu phối hợp đa ngành.
Điểm khác biệt của BIM trong hạ tầng giao thông so với công trình dân dụng nằm ở tính liên thông không gian và quy mô tuyến dài. Ví dụ, một dự án đường sắt đô thị bao gồm nhà ga, hầm ngầm, cầu cạn, hệ thống đường ray, cơ điện, tín hiệu và nhiều công trình phụ trợ. Việc sử dụng BIM cho phép mô hình hóa toàn bộ các hạng mục này trong một hệ thống dữ liệu đồng bộ, hỗ trợ phát hiện xung đột (clash detection), quản lý khối lượng và mô phỏng tiến độ thi công theo thời gian (4D).
Trên thế giới, BIM đã trở thành xu hướng bắt buộc ở nhiều quốc gia phát triển. Anh, Singapore và Hàn Quốc đã áp dụng BIM trong các dự án hạ tầng công cộng như sân bay, metro, đường cao tốc nhằm nâng cao tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro. Tại Việt Nam, Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định 258/QĐ-TTg về lộ trình áp dụng BIM trong xây dựng, trong đó khuyến khích triển khai tại các dự án hạ tầng quy mô lớn như đường sắt đô thị và đường cao tốc. Điều này cho thấy BIM không chỉ là xu thế toàn cầu, mà còn đang dần trở thành yêu cầu tất yếu trong quá trình hiện đại hóa ngành giao thông của nước ta.
Ứng dụng BIM trong công trình đường sắt đô thị
BIM hiện nay không còn bó hẹp trong ý nghĩa “mô hình thông tin công trình” thuần túy, mà đã phát triển thành một giải pháp cốt lõi cho chuyển đổi số ngành xây dựng, với mục tiêu tạo ra bản sao số (digital twin) song hành cùng công trình thực. Trong các dự án giao thông đô thị quy mô lớn, đặc biệt là các tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, giá trị của BIM càng trở nên rõ rệt.
Việc triển khai BIM cho phép các bên tham gia dự án — từ chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công cho đến cơ quan quản lý — có thể phối hợp chặt chẽ trên cùng một nền tảng dữ liệu đồng bộ. Các quy trình phối hợp nhiều bên được chuẩn hóa theo ISO 9001:2015 giúp đảm bảo:
Kiểm soát xung đột thiết kế (Clash Detection): phát hiện sớm va chạm giữa hệ thống kết cấu, cơ điện, hạ tầng kỹ thuật… từ giai đoạn thiết kế, hạn chế phát sinh thay đổi tốn kém khi thi công.
Quản lý tiến độ và giao diện thi công: thông qua mô phỏng 4D, 5D, chủ đầu tư có thể theo dõi tiến độ, khối lượng và chi phí theo thời gian thực, đồng thời điều phối giao diện thi công giữa nhiều gói thầu phức tạp.
Hỗ trợ thẩm định, phê duyệt và nghiệm thu: BIM cung cấp mô hình trực quan, dữ liệu minh bạch, giúp cơ quan quản lý dễ dàng kiểm tra, đánh giá và đưa ra quyết định nhanh chóng, chính xác.
Chuẩn bị cho vận hành và bảo trì: mô hình BIM được lưu giữ như một “bản đồ số” đầy đủ, phục vụ quản lý, bảo dưỡng và nâng cấp tuyến đường sắt đô thị trong suốt vòng đời.
Nhờ những ưu điểm này, BIM không chỉ giúp các dự án đường sắt đô thị giảm thiểu rủi ro, tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý đầu tư xây dựng. Đây cũng là bước đi tất yếu để Việt Nam tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế trong phát triển hạ tầng giao thông hiện đại.
Năng lực triển khai BIM cho đường sắt đô thị của Hài Hòa: Từ quy định đến thực tiễn
Thực tế triển khai BIM tại Việt Nam cho thấy vẫn còn nhiều vướng mắc, đặc biệt trong giai đoạn thi công – khâu chiếm tỷ trọng lớn nhất của dự án. Hiện nay, các quy định cụ thể về việc áp dụng BIM ở giai đoạn này vẫn chưa hoàn thiện, dẫn đến tình trạng nhà thầu và tư vấn đấu thầu thường có cách hiểu khác nhau về yêu cầu BIM. Điều này không chỉ gây khó khăn trong việc lập hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu, mà còn ảnh hưởng đến tiến độ cũng như chất lượng tổng thể của dự án đường sắt đô thị.
Với hơn ba thập kỷ kinh nghiệm, Hài Hòa đã phát triển hệ thống dịch vụ BIM chuyên sâu cho các công trình hạ tầng quy mô lớn, trong đó có đường sắt đô thị. Công ty không chỉ nắm vững khung pháp lý và các quy định hiện hành, mà còn hiểu rõ cách thức áp dụng BIM vào từng giai đoạn triển khai dự án – từ thiết kế, thi công đến quản lý vận hành. Điểm mạnh của Hài Hòa nằm ở việc luôn cập nhật các kiến thức về BIM và kết hợp với yêu cầu thực tiễn tại Việt Nam, giúp các dự án BIM dễ dàng vượt qua vòng thẩm định.
Ngoài ra, Hài Hòa sở hữu đội ngũ nhân sự BIM lớn, giàu kinh nghiệm, đủ khả năng triển khai đồng thời nhiều gói thầu và hạng mục phức tạp. Nhờ đó, tiến độ thực hiện dự án được rút ngắn đáng kể, trong khi vẫn đảm bảo tính chính xác và đồng bộ dữ liệu. Không chỉ dừng lại ở thị trường trong nước, Hài Hòa còn từng hợp tác triển khai BIM cho nhiều dự án hạ tầng quốc tế, chứng minh năng lực hội nhập và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn cao nhất trong ngành xây dựng – giao thông.
Ứng dụng BIM trong công trình đường sắt đô thị không chỉ là một xu hướng công nghệ, mà đã trở thành giải pháp tất yếu để nâng cao hiệu quả quản lý, rút ngắn tiến độ và giảm thiểu rủi ro trong các dự án hạ tầng quy mô lớn. Với khả năng tạo ra “bản sao số” của toàn bộ hệ thống, BIM giúp các chủ đầu tư, nhà thầu và đơn vị vận hành có cái nhìn toàn diện, từ đó đưa ra quyết định chính xác và kịp thời. Trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước hiện đại hóa hệ thống giao thông đô thị, việc triển khai BIM chính là chìa khóa để hướng tới những tuyến metro, đường sắt đô thị chất lượng, an toàn và bền vững.